TYPOGRAFIA
Typografia to szereg zasad związanych z liternictwem, na które składa się m.in. rodzaj i stopień pisma, kształt liter, ich wielkość, rozmieszczenie wierszy w kolumnie, interlinia, kerning i inne cechy typograficzne. Typografia dotyczy nadawaniu formy tekstowi zarówno w projektach graficznych drukowanych, jak i tych wykorzystywanych w cyfrowej technologii. Termin ten utworzony jest z dwóch słów greckich: Typos – „odbicie” i grafo – „piszę” . Początki typografii datuje się na około 1200 lat temu. Diamond Sutra to pierwszy dokument na potrzeby którego stworzono specjalny krój pisma aby umożliwić jego druk. Miało to miejsce w Chinach. Od tego czasu powstały niezliczone ilości nowych czcionek.
Krój pisma – unikalny wygląd rodziny znaków pisma o wspólnych charakterystycznych cechach, jak kształt, rytm, proporcje. Przykładowe kroje: Arial, Raleway, Times New Roman.
Podstawowymi rodzajami na jakie możemy podzielić kroje pisma są:
Wszystkie czcionki którymi obecnie się posługujemy mają swoje korzenie w którymś z powyższych typów. Istnieją jednak również tzw. pisanki - kroje, które imitują odręczny charakter pisma, w mniej lub bardziej ozdobny sposób.
Czcionka – W drukarstwie tradycyjnym każdy z metalowych słupków, na których znajduje się odlany znak pisma.
Font – Termin określający plik cyfrowy, który zawiera dane dotyczące jednej odmiany rodziny pisma, zakodowany w określony sposób (OpenType, PostScript, TrueType itp.).
Miary typograficzne
1 punkt typograficzny = 1/12 pica = 0,3514 mm = 0,138 cala,
czyli w ułamkach około 1/72 cala
1 pica = 12 punktów typograficznych = 4,2169 mm
1 punkt (pt) = 1/72 cala = 0,3528 mm
1 pica (p) = 1/6 cala = 4,2333 mm
Istnieją również wtórne jednostki wielkości typograficznych, będące wielokrotnością punktu, z których najczęściej używane to:
1 cycero (skrót – cyc., symbol ) = 12 punktom
1 kwadrat (skrót – kw., symbol □)= 4 cycerom = 48 punktom
Skład – termin zecerski (dziś już historyczny) oznaczający tekst, który powstał fizycznie, czyli został ułożony z czcionek lub wierszy linotypowych (a także innych elementów, jak monotypy, linie czy justunek). Skład ma postać szpalty i będzie dopiero łamany. Składem jest także tabela, już złożona, ale jeszcze nie włamana w kolumnę.
Podstawowymi cechami złożonego tekstu były: ustalony krój pisma w określonej odmianie i stopniu oraz szerokość wierszy.
Redakcja tekstu – merytoryczne i stylistyczne opracowanie tekstu. Jest przygotowaniem językowym materiału do publikacji. Główną czynnością jest poprawienie całej budowy przyszłej publikacji poprzez nanoszenie poprawek między innymi gramatycznych, leksykalnych, stylistycznych, składniowych, logicznych czy też merytorycznych. Celem redakcji tekstu jest poprawa jakości przekazywanych informacji; ma to na celu dokładniejsze zrozumienie i przyswojenie tekstu dla odbiorcy.
Korekta tekstu – w ujęciu historycznym oznaczenie błędów składu zecerskiego na odbitkach próbnych (zwanych korektorskimi), za pomocą znormalizowanych znaków korektorskich; czynność poprawiania błędów w składzie zecerskim:
Wdowy i bękarty
Jeśli ostatni wiersz akapitu ma mniej niż siedem znaków (liczba ta może też być mniejsza lub większa w zależności od długości pełnych wierszy), to nazywany jest wdową.
Zwykle wdowami są pojedyncze wyrazy, ale zdarzają się przypadki jeszcze gorsze, gdy w ostatnim wierszu ląduje końcówka wyrazu przedzielonego.
Gdy ostatni wiersz akapitu trafia do następnego łamu lub na następną stronę, staje się bękartem.
Dywiz (łącznik) -
Nazwa dywiz pochodzi od dzielenia wyrazów w celu przeniesienia ich części do następnego wiersza.
Półpauza –
Półpauza ma szerokość równą w przybliżeniu szerokości dużej litery N należącej do tego samego kroju pisma. Jest dłuższa od dywizu.
Pauza (myślnik) —
Pauza jest dwa razy dłuższa od półpauzy i zajmuje w tekście mniej więcej tyle miejsca co litera M.
Minuskuła – (małe litery; ang lowercase). W typografii: zestaw małych liter alfabetu.
Majuskuła – (wielkie liter, wersalki, ang. uppercase). W typografii: zestaw wielkich liter alfabetu.
Podstawowe pojęcia związane z pismem
Pismo jest nie tylko metodą komunikacji wizualnej, lecz także podstawą tworzenia publikacji. Uściślając, w odniesieniu do pojęć poligraficznych, istnieje pismo drukarskie, które przeznaczone jest do tworzenia tekstów.
Antykwa – stanowi odmianę pisma łacińskiego, gdzie małe litery przypominają minuskułę karolińską, zaś duże litery – kapitałę rzymską. Zasadniczo wyróżnia się trzy rodzaje antykw: renesansową, barokową i klasycystyczną.
Antykwa barokowa – rodzaj antykwy, cechujący się dużym zróżnicowaniem kontrastu kresek i łagodnie zaokrąglonymi szeryfami.
Antykwa klasycystyczna – rodzaj antykwy, która posiada znaczny kontrast między tworzącymi ją kreskami oraz szeryfami w kształcie poziomych, cienkich kresek.
Antykwa renesansowa – rodzaj antykwy, charakteryzujący się umiarkowanym kontrastem między kreskami głównymi a łączącymi oraz zakończeniami w postaci szeryfów klinowych.
Cyfry mediewalowe (nautyczne) – cyfry charakteryzujące się zmiennym położeniem w stosunku do linii bazowej pisma. Mogą osiągać linię wydłużeń górnych oraz dolnych.
Egipcjanki – inaczej: antykwy linearne szeryfowe, należą do antykw jednoelementowych i charakteryzują się jednakową grubością kresek a także prostokątnymi szeryfami.
Firet – jest to typograficzna jednostka miary, którą definiuje się jako kwadrat o boku równym danemu stopniowi pisma.
Glif – to inaczej kształt, który przedstawia w danym kroju pisma określony symbol.
Groteski – inaczej: antykwy linearne bezszeryfowe, należą do antykw jednoelementowych i charakteryzują się taką samą grubością kresek oraz brakiem szeryfów.
Interlinia – stanowi różnicę między stopniem wiersza a stopniem pisma. Jest to odległość między linią bazową następujących po sobie wierszy.
Kapitaliki (mediskuły) – to litery, które posiadają wygląd wersalików, lecz mają rozmiar małych liter tekstowych.
Ligatura – jest to ozdobne połączenie co najmniej dwóch znaków.
Odmiana kroju pisma – to zróżnicowanie pisma danego kroju ze względu na grubość, pochylenie, szerokość.
Pismo dwuelementowe – to pismo zbudowane z kresek o zróżnicowanej wielkości.
Pismo jednoelementowe – to pismo zbudowane z kresek o jednakowej wielkości.
Stopień pisma – jest charakterystyczną cechą danego kroju pisma. Stanowi on pionowy wymiar pola znaku.
Stopień wiersza – to stopień pisma powiększony o światło między wierszami, zwane interlinią.
Znaki diakrytyczne – charakterystyczne znaki graficzne cechujące określony alfabet. Mogą być umieszczane nad, pod, obok oraz wewnątrz litery.